Zastosowanie ziół w leczeniu pszczół
Stosowanie profilaktyczne ziół w wielu przypadkach może prowadzić do wyleczenia rodzin z chorób takich jak grzybica wapienna czy nosemoza. Profilaktyczne stosowanie ziół może wpływać antyseptycznie i odtruwająco na rodziny pszczele.
Pszczoły zbierając nektar pobierają równocześnie z nim szereg roślinnych substancji biologicznie czynnych, które w istotny sposób wpływają na zdrowotność rodzin pszczelich. Pszczelarzom powszechnie znane jest zjawisko, że w czasie dobrych zbiorów samoistnie ustępuje szereg chorób.
Stosowany do podkarmiania pszczół syrop cukrowy jest tylko czystym roztworem cukru, nie zawierającym żadnych substancji biologicznie czynnych. Pszczoły bardzo chętnie pobierają syropy cukrowe zmieszane z wyciągami z ziół, również wodę z poidła do której dodaliśmy wyciąg ziołowy.
Leki pochodzenia roślinnego działają na ogół wolniej, niż chemiczne. Za to z dobrym rezultatem można stosować zioła w celach zapobiegawczych przeciwko wystąpieniu ostrej formy nosemozy. Często w czasopismach pszczelarskich można przeczytać doniesienia pszczelarzy o tym, że systematyczne podawanie herbatek ziołowych skutecznie zapobiega w ich pasiekach występowaniu chorób pszczół.
Stosowanie leków ziołowych jest pracochłonne, jednak ma pewne niezaprzeczalne zalety, takie jak brak szkodliwego wpływu na środowisko ula i brak skażenia produktów pszczelich. Obecnie w Polsce pszczelarze mają duże trudności z nabyciem odpowiednich leków. Często bardzo wysokie ceny niektórych zmuszają do zaniechania leczenia pszczół. Natomiast większość ziół stosowanych w leczeniu można zebrać w pobliżu pasieki, lub posadzić w ogródku przydomowym.
Stosowanie ziół można uważać tylko za zabieg dodatkowy.
Użycie środków chemicznych powinno nadal pozostawać główną metoda walki zwłaszcza z chorobami zwalczanymi z urzędu.
1. Tatarak zwyczajny (Acorus calamus)
Występowanie: Brzegi wolno płynących i stojących wód, podmokłe łąki.
Wykorzystujemy kłącze tataraku, które zbieramy późną jesienią i suszymy.
Działanie: aktywizuje pracę robotnic i czerwienie matki. Posiada właściwości antyseptyczne i wzmacniające.
Sposób użycia: Jedną łyżkę stołową rozdrobnionego, suszonego kłącza tataraku zalewamy w termosie 2 szklankami wrzątku i zostawiamy do naciągnięcia na 24 godziny. Dajemy pszczołom wczesną wiosną po jednej łyżce stołowej na litr syropu.
2. Aloes zwyczajny (Aloe barbadensis)
Występowanie: w Polsce nie występuje w stanie naturalnym. Uprawiany w szklarniach i amatorsko w doniczkach.
Wykorzystujemy sok ze świeżych liści.
Działanie: zwiększa odporność pszczół i posiada właściwości antyseptyczne.
Sposób użycia: Sok ze świeżych liści natychmiast po wyciśnięciu dodajemy do syropu cukrowego w ilości 5-10 ml na 1 litr syropu lub 0.5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
3. Babka lancetowata (Plantago lanceolata)
Występowanie: Łąki, miedze, przydroża, ogrody i nieużytki.
Wykorzystujemy liście ze zbioru w czasie kwitnienia.
Działanie: odtruwające i antyseptyczne.
Sposób użycia: Sporządzamy napar. 50 g rozdrobnionego suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Pod przykryciem pozostawiamy do naciągnięcia przez okres 3-5 godzin. Pszczołom dajemy 100 ml na 1 litr syropu lub 0.5 kg ciasta miodowo-cukrowego. Można podawać również świeży sok z liści w ilości 5-10 ml na 1 litr syropu lub 0.5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
4. Bagno zwyczajne (Ledum palustre)
Występowanie: Torfowiska, bagna.
Wykorzystujemy łodygi bez liści z pączkami kwiatowymi.
Działanie: warrozobójcze.
Sposób użycia: Z suszonych łodyg sporządzamy napar. 50 g ziela zalewamy 1 litrem wrzącej wody i odstawiamy do naciągnięcia na okres 2-3 godzin. Otrzymanym wyciągiem opryskujemy pszczoły na plastrach. UWAGA: Bagno zwyczajne jest rośliną częściowo chronioną w Polsce a zarazem trującą dla człowieka.
5. Borówka czarna (Vacinium vitis idaea)
Występowanie: Lasy iglaste, poręby, wrzosowiska.
Wykorzystujemy liście borówki które zbieramy wczesną wiosną po stopnieniu śniegu.
Działanie: antyseptyczne, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, odtruwające, odżywka witaminowa.
Sposób użycia: Sporządzamy napar z suszonych, rozdrobnionych liści. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i zostawiamy na 4-5 godzin w termosie. Podajemy 50-100 ml naparu na 1 litr syropu cukrowego.
6. Brzoza brodawkowata (Betula pendula)
Występowanie: Pospolita w lasach i zagajnikach.
Wykorzystujemy pączki brzozy zbierane wiosną przed rozwinięciem się liści. Liście zbieramy wiosną w czasie kwitnienia a sok z brzozy w czasie puszczania soków.
Działanie: Aktywizuje pracę robotnic i czerwienie matek. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, odżywka witaminowa.
Sposób użycia: Z pączków brzozy sporządzamy odwar. 50 g suszonych, rozdrobnionych pączków zalewamy 1 litrem wody i powoli ogrzewamy na łaźni wodnej przez ok. 30 minut nie doprowadzając do wrzenia. Odstawiamy z ognia i pozostawiamy do ostygnięcia. Pszczołom podajemy 30-50 ml odwaru na 1 litr syropu cukrowego. Z liści sporządzamy napar. 50 g liści zalewamy 1 litrem wrzątku i odstawiamy do naciągnięcia na 3-5 godzin. Pszczołom podajemy 100 ml na 1 litr syropu cukrowego. Świeży sok brzozowy podajemy w ilości 20-30 ml na 1 litr syropu lub 0.5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
7. Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus)
Występowanie: Wilgotne zarośla w dolinach rzek, pola uprawne (plantacje).
Wykorzystujemy szyszki prawie dojrzałe, które zbieramy jesienią.
Działanie: odtruwające, antyseptyczne, pobudzające rozwój.
Sposób użycia: Z suszonych, rozdrobnionych szyszek sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Zaparzać najlepiej w termosie i odstawić na 5-6 godzin. Podajemy 50 ml naparu na 1 litr syropu.
8. Dziurawiec zwyczajny (Hypericu perforatum)
Występowanie: Łąki, pastwiska, ugory, zarośla i przydroża.
Wykorzystujemy szczytowe partie ziela zbierane w czasie kwitnienia w lipcu i sierpniu.
Działanie: Antyseptyczne, przeciwzapalne, wzmacniające.
Sposób użycia: Sporządzamy napar z suszonego ziela. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Odstawiamy do naciągnięcia na 2-5 godzin. Podajemy 50-100 ml na 1 litr syropu.
9. Głóg jednoszyjkowy (Crataegus oxyacantha)
Występowanie: Suche lasy, zarośla, miedze, parki i ogrody.
Wykorzystujemy owoce, które zbieramy jesienią w czasie dojrzewania.
Działanie: Aktywizują pracę robotnic, czerwienie matek, zwiększają odporność na choroby, odżywka witaminowa.
Sposób użycia: 50 g suszonych rozdrobnionych owoców zalewamy 1 litrem wrzącej wody, najlepiej w termosie. Pozostawiamy na 2-5 godzin do naciągnięcia. Podajemy rodzinom pszczelim w ilościach 50-100 ml na 1 litr syropu.
10. Koniczyna czerwona (Trifolium incarnatum)
Występowanie: Łąki i pastwiska.
Wykorzystuje się główki kwiatostanów i górne liście. Zbiór w okresie kwitnienia.
Działanie: ogólno wzmacniające, antyseptyczne, odtruwające.
Sposób użycia: Z suszu robimy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i pozostawiamy do naciągnięcia na 2-3 godziny. Pszczołom podajemy w ilości 50 ml na 1 litr syropu.
11. Krwawnik pospolity (Achillea millefolium)
Występowanie: ugory, miedze, pola, przydroża, suche łąki.
Wykorzystujemy górne części roślin w okresie kwitnienia.
Działanie: Wzmacniające, pobudzające wiosenny rozwój rodzin, antyseptyczne.
Sposób użycia: Z suszonych rozdrobnionych części roślin sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzątku i pozostawiamy na 3-5 godzin do naciągnięcia. Pszczołom podajemy 50 ml naparu w 1 litrze syropu cukrowego.
12. Melisa lekarska (Melissa officinalis)
Występowanie: Uprawiana w ogrodach, czasami występuje w stanie dzikim.
Wykorzystujemy pędy razem z kwiatami. Zbiór w czasie kwitnienia.
Działanie: ogólno wzmacniające, antyseptyczne.
Sposób użycia: Z suszu sporządzamy napar. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Odstawiamy na 3-5 godzin do naciągnięcia. Podajemy w ilości 50-100 ml na 1 litr syropu. UWAGA: Melisa lekarska powinna być uprawiana przez każdego pszczelarza w pobliżu pasieki. Pszczoły bardzo lubią zapach melisy i stąd od wielu lat jest używana przez pszczelarzy do nacierania rąk przed pracą w pasiece, do nacierania rojnic oraz uli w których mamy osiedlić pszczoły.
13. Mięta pieprzowa (Mentha piperita)
Występowanie: roślina uprawiana w ogrodach.
Działanie i sposób użycia podobnie jak melisa lekarska.
14. Mniszek lekarski (Taraxacum officinale)
Występowanie: Występuje pospolicie na łąkach, pastwiskach i nieużytkach.
Wykorzystujemy kwiaty i młode liście zbierane w czasie kwitnienia oraz korzenie zbierane późną jesienią i wczesną wiosną.
Działanie: ogólno wzmacniające i oczyszczające organizm pszczół.
Sposób użycia: Z liści i kwiatów sporządzamy napary. 50 g suszu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i pozostawiamy do naciągnięcia na 2 do 4 godzin. Z suszonego korzenia sporządzamy odwar. 50 g suszonego, rozdrobnionego korzenia zalewamy 1 litrem wody. Wolno podgrzewamy na łaźni wodnej przez 30 minut nie dopuszczając do wrzenia. Odstawiamy do ostudzenia. Pszczołom podajemy 50 ml naparu bądź odwaru do 1 litra syropu cukrowego.
15. Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta)
Występowanie: Pastwiska, łąki, widne lasy.
Wykorzystujemy kłącza zbierane późną jesienią, w październiku lub wiosną przed pojawieniem się liści.
Działanie: Stymulujące pracę pszczół i matki, odtruwające, antyseptyczne, przeciwgrzybicze, przeciwbiegunkowe.
Sposób użycia: Z wysuszonych i rozdrobnionych kłączy sporządzamy odwar. 20 g zalewamy 1 litrem wrzącej wody i podgrzewamy wolno na łaźni wodnej nie dopuszczając do wrzenia przez 30 minut. Odstawiamy do ostygnięcia. Podajemy 50 ml na 1 litr syropu.
16. Pokrzywa zwyczajna (Utrica dioica)
Występowanie: występuje pospolicie, nieużytki, przychacia, przydroża, zarośla i olszyny.
Wykorzystujemy górne części pędów razem z liśćmi. Zbiór wczesną wiosną do chwili kwitnienia i początku kwitnienia.
Działanie: ogólnow zmacniające, antyseptyczne, dostarczające witamin, mikro- i makroelementów.
Sposób użycia: Z suszu robimy napar. 20 g suszu zalewamy 1 litrem wrzątku, odstawiamy do naciągnięcia na czas 4-6 godzin. Pszczołom dajemy w iiości 100 ml naparu na 1 litr syropu. Można też dodawać świeży syrop z pokrzywy do syropu cukrowego w ilości 5-10 ml na litr lub 0,5 kg ciasta miodowo-cukrowego.
17. Róża dzika (Rosa canina)
Występowanie: miedze, zarośla, nieużytki, przydroża, obrzeża Lasów.
Wykorzystujemy owoce. Zbiór w okresie dojrzewania - koniec września, październik.
Działanie: stymulujące rozwój rodziny pszczelej, dostarczające witamin.
Sposób użycia: 50 g wysuszonych i rozdrobnionych owoców zalewamy 1 litrem wrzątku i odstawiamy na 2-4 godziny do naciągnięcia, najlepiej w termosie. Pszczołom podajemy w ilości 30-50 ml na litr syropu cukrowego.
18. Sosna zwyczajna (Pinus silvestris)
Występowanie: występuje pospolicie w całym kraju.
Wykorzystuje się pączki oraz świeże igliwie z młodych gałązek. Pączki zbieramy wczesną wiosną w okresie nabrzmiewania. Igliwie można zbierać w ciągu całego roku (zimą posiada najwięcej witamin).
Działanie: wzmacniające, przyśpieszające wiosenny rozwój pszczół, uodparniające na choroby, wzbogacające w witaminy.
Sposób użycia: Z pączków i igliwia sosny sporządzamy odwar. 20 g rozdrobnionego surowca zalewamy zimną wodą i podgrzewamy przez 30 minut nie dopuszczając do wrzenia. Odstawiamy do wystudzenia. Pszczołom podajemy 20-30 ml odwaru na 1 litr syropu cukrowego.
19. Bylica piołun (Artemisia absinthium)
Występowanie: przydroża, przychacia, żwirowiska, nieużytki.
Wykorzystujemy górne części pędów razem z kwiatami. Zbiór w okresie kwitnienia.
Działanie: wzmacniające, odkażające, metaboliczne, dostarczające soli mineralnych i witamin.
Sposób przygotowania: Z suszu sporządzamy napar. 29 g rozdrobnionego surowca zalewamy 1 litrem wrzątku. Pszczołom podajemy w ilości 30-50 ml na litr syropu.
20. Czosnek pospolity (Allium sativum)
Występowanie: uprawiany.
Wykorzystujemy cebule (główki czosnku).
Działanie: stymulacja rodzin pszczelich, zwiększenie odporności na choroby pszczół, profilaktyka nosemozy i grzybicy.
Sposób użycia: 200 g czosnku zalać 0.5 litra spirytusu 70% lub wódki. Postawić w ciemnym miejscu na 14 dni. Od czasu do czasu wstrząsnąć. Po tym czasie przefiltrować i rozlać do butelek. W tym samym czasie sporządzić również roztwór spirytusowy propolisu w proporcji 20 g propolisu na 0.5 litra spirytusu 70 % i odstawić na 14 dni, co jakiś czas wstrząsając. Następnie przefiltrować i zlać do butelek. Oba wyciągi mieszamy w równych ilościach i podajemy pszczołom w ilości 1 ml na 0.5 l syropu wiosną przez okres siedmiu dni. W celach profilaktycznych, pszczołom można również podawać sam wyciąg z czosnku lub propolisu. Powyższy wyciąg można również podawać do poidła słoikowego wczesną wiosną.
21. Cebula jadalna (Allium cepa)
Występowanie: uprawiana.
Sposób użycia:
a) 30 g rozdrobnionej cebuli zalać 0.5 litrem wrzącej wody w termosie. Odstawić na dwa dni. Wyciąg ten dodaje się do 3 litrów syropu. Podkarmiamy 4-krotnie co 6 dni w ilości 500 ml syropu na rodzinę pszczelą.
b) cebulę razem z łupinami zetrzeć na tarce. Jedną średniej wielkości cebulę dodajemy do 5 litrów ciepłego syropu, odczekujemy około 1 godziny i podajemy pszczołom do podkarmiaczek. c) cebulę rozcieramy, zalewamy 1 litrem ciepłej wody, słodzimy i tym roztworem opryskujemy obustronnie pszczoły siedzące na plastrach a także plastry z czerwiem otwartym. Oprysk powtarzamy 3-4 razy co 4 dni.
22. Skrzyp polny (Equisetum arvense)
Występowanie: występuje na polach.
Wykorzystujemy ziele skrzypu.
Działanie: leczenie grzybicy pszczół i profilaktyka.
Sposób użycia: 200 g świeżego skrzypu zalać 3 litrami wrzącej wody. Odstawić na 1 godzinę do naciągnięcia. 50 ml naparu dajemy do 1 litra syropu. Odwarem skrzypu można również karmić pszczoły przed zimą.
23 Jaskółcze ziele
Na podstawie artykułu źródłowego zawartego w Pcelovodstvo 2005 nr 3 podaję informację na temat ziela jaskółczego:
Najlepsi pszczelarze syberyjscy od dawna używają jaskółczego ziela (Chelidonium majus L.)jako środka przyśpieszającego rozwój rodzin pszczelich. Leczą nim także grzybicę otorbielakową, nosemozę, zgnilec łagodny i złośliwy, oraz warrozę. Używają w tym celu zarówno świeżego, jak i suszonego ziela. Zbierając je na początku czerwca i przez cały lipiec, kiedy intensywnie kwitnie.Zebrane rośliny suszy się, rozkładając je w miejscu osłoniętym przed słońcem tak, aby ich warstwa nie przekroczyła 5 cm. Należy pamiętać , że to roślina trująca. Naparem lub odwarem z jaskółczego ziela opryskuje się ramki z obu stron, ściany oraz płótno powałkowe w rodzinach porażonych grzybicą otorbielakową, zgnilecem łagodnym lub złośliwym i warrozą. Napar ze świeżo zebranych roślin przygotowuje się wsypując do 2 litrów przegotowanej wody ( zdjętej z ognia) 100 g rozdrobnionego ziela. Po 25 - 30 minutach napar jest gotowy. Ma on lekko gorzki smak. Można go używać do opryskiwania po ostygnięciu do temperatury od 35 do 37 stopni C. Suszonego jaskółczego ziela używa się do opryskiwania ramek w kwietniu,w sierpniu i we wrześniu w postaci odwaru. Aby otrzymać 2 litry takiego odwaru, wsypuje się do wrzącej wody sześć pełnych łyżek suchych liści i łodyg ziela jaskółczego utłuczonych na proszek i gotuje przez 5 minut w zamkniętym naczyniu, odstawia na osiem godzin a następnie cedzi. Do opryskiwania najlepiej używać ciepłego odwaru o temperaturze od 35 do 37 stopni C. Po zabiegu pszczoły już następnego dnia zaczynają intensywnie latać, usuwają wszystkie chore larwy, a w ciągu tygodnia oczyszczają także dno ula. Zaleca się profilaktyczne opryskiwanie odwarem z jaskółczego ziela wszystkich ramek wstawionych do uli i węzy, a także ścian korpusów dodawanych do uli. Pszczoły szybciej zabudowują opryskane ramki. Odwar nie wpływa ujemnie na czerw. Opryskiwanie nim przyczynia się do wzrostu aktywności rodzin i pobudza matki do intensywniejszego czerwienia. Pod wpływem tego zabiegu w rodzinach porażonych warrozą zmniejsza się liczba roztoczy nawet w czerwiu trutowym. Po kilku regularnie powtarzanych zabiegach w sierpniu i we wrześniu rodziny całkowicie uwalniają sie od chorób i bardzo dobrym stanie przeżywają zimę
|
- niestety Ciotka zmarła w wieku 81 lat 
(może dlatego, że nie miała w swej kolekcji cudownej bransoletki, a może ją miała, a nie nosiła). Wracając do „żywej” i „martwej” wody pamiętam jak Ciotka ją robiła wkładała to ustrojstwo do pojemnika z wodą w którym było również coś co wyglądało jak woreczek z płótna żaglowego, jedną z elektrod wkładała właśnie w ten worek, a drugą swobodnie do wody w słoiku i wkładała wtyczkę do prądu. Po jakimś czasie zaczęło buzować w tym słoiku i w tym momencie szybko wyjmowała woreczek i wodę z tego worka przelewała do osobnego naczynia miała ona kolor jak siki i śmierdziała kwasem, a to co pozostało w pojemniku było mętne i czuć było wyraźnie mydło. Ciotka piła te mydliny, a sikami się nacierała, która była „żywa”, a która „martwa” nie pamiętam. W każdym razie proces, który zachodził w tym słoju zaintrygował mnie jako młodego chłopaka, który zawsze lubił chemię i fizykę. Cóż cała ta bajka polegała na tym ,że ustrojstwo to było niczym innym jak zwykłym elektrolizerem, mętna woda to nic innego jak woda z wytrąconymi solami wapnia i magnezu, który jest i był zawarty w (śmierdzącej w ówczesnych czasach) poznańskiej kranówie, nie mogłem tyko dojść dlaczego płyn z woreczka ma żółty kolor i w zapachu jak i w smaku (tak spróbowałem czegoś czym powinno się nacierać) jest cholernie kwaśny tu pomógł mi nauczyciel fizyki, który stwierdził, że elektrody są ze stali, która zapewne jest jeszcze czymś pokryta chromem bądź niklem więc cząsteczki tegoż metalu przenikają do tej jakże cudownej cieczy o właściwościach zdrowotnych. Co ciekawe pierdoły o cudownych właściwościach wód można dziś wyczytać w intrenecie co więcej znalazłem nawet ustrojstwo do rzekomej produkcji czary mary wody za bagatela 1577 złotych –
tego nie wziąłem pod uwagę, a trzeba go brać w przypadku osób podobnych do mojej Ciotki (aby nie było - pomimo jej dziwactw i wiary w czary mary bardzo ją lubiłem 
.