Szałwia lekarska
Szałwia lekarska jest stosunkowo rzadko spotykana w stanie naturalnym. Rośnie na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń i w miarę wilgotnych. Uprawiana jest głównie dla celów leczniczych. Ziele to rozmnaża się z nasion wysiewanych w inspekcie już w marcu lub na grzędzie w kwietniu. W drugiej połowie czerwca wysadza się młode roślinki na miejsce stałe, a na zimę nakrywa się je lekko, chroniąc przed przemarznięciem.
Wygląd zewnętrzny
Jest rośliną wieloletnią, mocno rozgałęzionym półkrzewem dochodzącym od 30-70 cm wysokości. Łodygi wzniesione, czterokanciaste lub okrągławe, dołem bardziej zdrewniałe, a zakończone szczytowymi nibykłosami, gronem kwiatów usadowionych okółkowo. Kwiaty fiołkowe, niebieskie albo też białawe lub lekko różowe. Liście ogonkowe, podłużnie owalne lub lancetowate, szaro lub srebrzystozielone, brzegiem lekko karbowane, a z wierzchu pomarszczone. Cała roślina lekko owłosiona.
Surowiec
Ziele. Zazwyczaj ścina się ukwiecone szczyty pędów krótko przed kwitnieniem lub w czasie kwitnienia. Szałwię można ścinać kilka razy w ciągu wegetacji, a ścięte ziele należy bezzwłocznie wysuszyć w cieniu i w przewiewnym miejscu, w temperaturze do 35° C. Po wysuszeniu łodygi szałwii należy osmykać ją z liści odrzucając zdrewniałe części.
Z uwagi na szybkie ulatnianie się aktywnego olejku eterycznego surowiec należy bezwzględnie, nierozdrobniony, umieścić i przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach. Surowiec ma aromatyczny, swoisty zapach, nieco kamforowy, a smak ściągający i gorzkawy.
Główne związki, ich właściwości i zastosowanie
Szałwia zawiera bardzo złożony olejek eteryczny (2,5 %), a w nim tujon, cyneol, kamforę i pinen. Ponadto surowiec zawiera garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B1 (ok. 850 mg %), witaminy PP oraz karoteny (witaminy A) i duże ilości witaminy C.
Surowiec wykazuje działanie odkażające, ściągające, przeciwzapalne i przeciwpotne. Pobudza też wydzielanie soków trawiennych, reguluje perystaltykę jelit i stosowany jest wewnętrznie jako środek przeciwdziałający wzdęciom, nadmiernej fermentacji, w bólach brzucha, kolce jelitowej i przeciw łagodnej biegunce.
Napar tego surowca stosuje się również przy nadmiernym poceniu się nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków. Dzięki bakteriobójczym właściwościom od dawna stosuje się napar tego surowca także zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie. Napar szałwii stosuje się także do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg a także jako dolewkę do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych.
Liść szałwii wchodzi też w skład różnych mieszanek ziołowych jak Neopektosan, Gastrogran, jak również w skład papierosów Atmosan.
Stosowanie zbyt dużych dawek szałwii bądź używanie jej przez dłuższy czas może wywołać działanie uboczne (obecność tujonu w olejku lotnym szałwii powoduje kurcze padaczkowe). Szałwii używa się też w kuchni jako przyprawy.
