Pszczoły pełzają, są porażone - co może być tego przyczyną?
Sytuację, gdy pszczoły pełzają przed ulami, wspinają się na źdźbła traw, lub wykonują nieskoordynowane ruchy, pszczelarze często określają jako paraliż. Jednak wśród opisanych w literaturze jednostek chorobowych określenia paraliż używa się w przypadku chronicznego paraliżu pszczół, ostrego paraliżu pszczół oraz powolnego paraliżu pszczół, który do tej pory nie został stwierdzony w Polsce. Są to choroby wirusowe. Istnieją jednak jeszcze inne choroby, nie wywoływane przez wirusy, których objawy mogą sugerować paraliż. Pszczelarz na podstawie objawów klinicznych często nie jest w stanie postawić prawidłowej diagnozy. Ale są pewne przesłanki mogące ułatwić stwierdzenie, z czym mamy do czynienia. Postaramy się przybliżyć jednostki chorobowe, które na podstawie objawów klinicznych przypominających paraliż mogą być mylone ze sobą.
Zmiany wywoływane przez czynniki zakaźne
CHRONICZNY PARALIŻ PSZCZÓŁ (CBPV)
Głównym źródłem zakażenia jest MATKA zawirusowana - która wirus przekazuje swojemu potomstwu oraz ślina pszczół i słodkie odchody
to choroba znana od bardzo dawna. Już w starożytności Arystoteles opisywał pszczoły z objawami mogącymi wskazywać na tę jednostkę. Długo nie potrafiono wyjaśnić przyczyny choroby. Brano pod uwagę zakażenia wywołane przez roztocza Acarapis woodi, pierwotniaki Nosema apis i Malpighamoeba mellificae oraz niektóre bakterie. Dopiero w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku brytyjski uczony L. Bailey odkrył prawdziwą przyczynę choroby. Okazało się, że jest nią wirus, który nazwano wirusem chronicznego paraliżu pszczół (CBPV). W Polsce po raz pierwszy obecność tego wirusa potwierdzono w 1992 r. Prawdopodobnie infekcja jest powszechna. Nie znaczy to jednak, że w każdej czy prawie każdej pasiece, w której wirus występuje, mamy do czynienia z chronicznym paraliżem pszczół. Wirus ten bowiem, jak wiele innych pszczelich wirusów, najczęściej występuje w organizmie pszczoły w niewielkiej ilości, nie powodując objawów klinicznych. Dopiero pod wpływem pewnych czynników dochodzi do znacznego namnożenia się wirusa w pszczole i tym samym do pojawienia się objawów klinicznych. Czynnikami tymi mogą być: długie okresy niepogody czy przepszczelenie terenu - czynniki sprzyjające przebywaniu zbieraczek w ulu. Kiedy pojawią się objawy kliniczne, mogą one być dwojakiego rodzaju:
* SYNDROM I jest znany przez pszczelarzy od przeszło 100 lat. Syndrom ten charakteryzuje się występowaniem u pszczół różnego rodzaju zaburzeń w poruszaniu się oraz porażeń. Chore pszczoły początkowo gromadzą się w najcieplejszych miejscach ula, później są wyrzucane na zewnątrz, gdzie łatwo je zauważyć, gdyż pełzają przed wylotkiem oraz wokół ula lub wspinają się na źdźbła pobliskich traw. U chorych osobników zaobserwować można nieskoordynowane, chwiejne ruchy, drżenie odwłoka oraz rozstawienie skrzydeł na boki. Bardzo często spotykanym objawem jest nadmierne rozciągnięcie odwłoków, które może być tak silne, że pomiędzy płytkami pancerza widoczna jest błona międzysegmentalna. Odwłok jest rozciągnięty przez pokarm zalegający w przewodzie pokarmowym, głównie w wolu miodowym. Ta postać choroby trwa kilka dni, po czym następuje śmierć wszystkich pszczół wykazujących objawy kliniczne.
* SYNDROM II cechuje występowanie czarnych, prawie bezwłosych pszczół. Już w starożytności Arystoteles opisywał takie pszczoły nazywając je "φωρ", co znaczy złodziej. Później, w zależności od kraju, różnie określano takie owady: Austriacy nazywali je "waldtrachtkrankheit", Francuzi "maladie noire", Brytyjczycy "black robbers" lub little black". W końcu okazało się, że wszystkie jednostki chorobowe są wywoływane przez ten sam czynnik - CBPV. Nie wiadomo dlaczego pszczoły tracą owłosienie i stają się czarne, połyskujące, jakby natłuszczone. W początkowej fazie choroby owady takie są jeszcze zdolne do lotu. Opuszczają ul, ale nie mogą do niego wrócić, ponieważ nie są wpuszczane przez strażniczki. Nie umiemy wyjaśnić takiego zachowania. Można podejrzewać, że chore owady wydzielają zapach obcy wartowniczkom. Czarne osobniki krążą wokół wylotka, sprawiają wrażenie pszczół rabujących pokarm. W ciągu następnych dni u chorych pszczół pojawiają się drgawki oraz porażenia i zaburzenia koordynacji ruchów, podobnie jak w syndromie I. Czarne pszczoły zamierają po kilku dniach od pojawienia się objawów klinicznych, wykonując często drgające ruchy odwłokiem.
WIRUS OSTREGO PARALIŻU PSZCZÓŁ (ABPV)
Wirus ten został odkryty w czasie badań nad CBPV. Nazwa - ostry paraliż pszczół - pochodzi od objawów rozwijających się po laboratoryjnym zakażeniu pszczół. Podobnie jak w przypadku chronicznego paraliżu pszczół obserwowano drżenie ciała, nieskoordynowane ruchy a następnie śmierć wszystkich osobników. Jednak po zakażeniu ABPV objawy występują szybciej niż po zarażeniu CBPV.
W Europie ABPV stwierdzany był jako jedna z głównych przyczyn upadków rodzin silnie porażonych przez Varroa destructor. Wybuch choroby następuje najczęściej późnym latem, jesienią. Pszczoły wychodzą z ula i zamierają poza nim. Jest to właściwie jedyny objaw, jaki pszczelarze obserwują przy klinicznej postaci zakażenia ostrym paraliżem pszczół w pasiece. Dzieje się tak dlatego, że śmierć chorych pszczół następuje szybko po pojawieniu się objawów porażenia i pszczelarz najczęściej nie zdąży ich zauważyć. Takie zamieranie pszczół doprowadza do znacznego osłabienia kondycji rodziny, na zimę pozostaje garstka pszczół z matką. Oczywiście taka rodzinka nie jest w stanie przeżyć nawet lekkiej zimy i dochodzi do jej osypania się. Jeśli wirus namnoży się w ciągu krótkiego czasu, przed wylotkami uli pszczelarze mogą obserwować zamarłe pszczoły. W pasiekach nie stwierdza się raczej innych objawów.
WIRUS ZDEFORMOWANYCH SKRZYDEŁ (DWV)
Objawy nie do końca wykształconych skrzydeł kiedyś przypisywano działalności roztocza Varroa. Jednak teraz wiadomo, że należy je wiązać z zakażeniem wirusowym. Wirus zdeformowanych skrzydeł (DWV) został wyizolowany po raz pierwszy w 1980 roku u pszczół z Japonii, wykazujących objawy podobne do porażenia DWV. Obecnie wiadomo, że jest szeroko rozpowszechniony wszędzie gdziekolwiek jest warroza. DWV jest jedną z głównych przyczyn odpowiedzialnych za upadki rodzin pszczelich porażonych warrozą. Duża ilość wirusa musi występować w poczwarkach w czasie kształtowania się zawiązków skrzydeł, aby pszczoły stały się kalekie.
DWV namnaża się w rodzinach powoli. W miarę upływu czasu rodziny słabną coraz bardziej. DWV może powodować zamieranie zarówno czerwiu jak i pszczół dorosłych. Pszczelarz może zaobserwować więc wiele setek kalekich pszczół pełzających przed ulami. Pszczoły takie nie mogą wzbić się w powietrze. Zlikwidowanie nadmiernej inwazji warrozy nie od razu spowoduje uzdrowienie pasieki. Kalekie pszczoły można obserwować nawet w kolejnym sezonie pszczelarskim. Pszczoły ze zdeformowanymi skrzydłami pojawiają się najczęściej późnym latem lub wczesną jesienią drugiego lub trzeciego roku w źle leczonej warrozy, np. nieskutecznie lub zbyt późno.
Kopja
Chroniczny paraliż pszczół
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
